Idempotency Nedir? Aynı İsteği 10 Kere Gönderdiğinde Ne Olur?

İnternet yavaşladı, kullanıcı sabırsızlandı, butona 3 kez bastı. Ya da mobil uygulama bağlantıyı kesip yeniden aynı isteği gönderdi. Peki sistemin buna hazır mı?

İşte bu gibi durumlarda API'nin ne tepki verdiğini belirleyen önemli bir kavram var: Idempotency (tekrar edilebilirlik).

Bu yazıda sana, teknik terimlere boğmadan, “aynı istek 10 kere gelirse ne olur?” sorusunu net bir şekilde açıklayacağım.

Idempotency Nedir?

Idempotency, bir işlemi bir kez yapmanla, aynı işlemi 10 kez yapman arasında hiçbir fark olmaması demektir.

Yani API'ye aynı isteği tekrar tekrar gönderdiğinde, sistem aynı sonucu verir ve bozulmaz.

🎯 Basit Örnek:

DELETE /products/10 isteği ürünü siler.
Bu isteği tekrar tekrar gönderirsen: ürün zaten silinmiş olur, sistem yine sakin kalır.

❌ Tam Tersi Örnek:

POST /orders isteği her çağrıldığında yeni bir sipariş oluşturur.
10 kez çağırırsan 10 sipariş oluşturur — bu idempotent değildir.

Kısacası: Idempotency, sistemin aynı isteğe birden fazla yanıt vermemesi için bir güvenlik katmanıdır.

Idempotency Neden Önemlidir?

Gerçek dünyada ağ sorunları, çift tıklamalar veya mobil uygulama hataları nedeniyle aynı istek birden fazla kez

Eğer sistem bu tekrarları düzgün karşılayamazsa, hatalı veri oluşur:

• Aynı sipariş iki kez verilir
• Para iki kez çekilir
• Stok iki kez azalır
• Aynı kullanıcıya beş mail gider

Idempotency sayesinde sistem, aynı isteğin tekrarlandığını anlar ve ekstra işlem yapmadan durumu korur.

🎯 Örnek Senaryo:

Kullanıcı ödeme yaptı, ama sayfa takıldı. Yeniden “Gönder” dedi.

Eğer işlem idempotent değilse: aynı ürün iki kez satılır, para iki kez çekilir.

Eğer idempotent ise: sistem “bu işlem zaten yapılmış” der ve tekrar etmez.

Kritik işlemlerde (sipariş, ödeme, silme) idempotency bir güvenlik zorunluluğudur.

Hangi HTTP Method’lar Idempotent?

Her HTTP methodu idempotent değildir. Bazıları tekrarlandığında aynı sonucu verirken, bazıları her seferinde sistemi değiştirir.

Sonuç: GET, PUT ve DELETE gibi methodlar tekrarlandığında sistemi bozmaz. Ama POST dikkat ister: her seferinde yeni işlem başlatır.

Sonuç: Idempotency Ne Zaman Kullanılmalı?

Idempotency, her API için şart değildir ama bazı işlemler için hayati önemdedir.

✅ Kullanılmalı:

• Ödeme işlemleri
• Sipariş oluşturma
• Stok azaltma
• Tek seferlik görevler (abonelik başlatma gibi)

❌ Kullanılması şart değil:

• Veri okuma (GET)
• Liste filtreleme
• Statik içerik gösterimi

Gerçekçi yaklaşım: Sistemin kritik noktalarında tekrarlayan istekleri göz önüne al, idempotency uygulayarak hata riskini azalt.

Özellikle POST istekleri için "idempotency key" kullanmak, hem kullanıcıyı hem sistemi korur.

Sonuç: Idempotency, küçük bir önlemle büyük hataların önüne geçmektir.

🛠️ Bu İş Akışını Nasıl Uygularsın?

Idempotency-Key desteği eklemek için hem istemciyi hem de sunucuyu küçük adımlarla yapılandırmalısın.

1. İstemci tarafı: Her POST isteği için benzersiz bir Idempotency-Key üret.
   Örneğin: guid, crypto.randomUUID() veya başka bir benzersiz string.
2. Header olarak gönder: API çağrısında bu key’i Idempotency-Key başlığına ekle.
3. Sunucu tarafı: Key’i kontrol edebilmek için basit bir IdempotencyKeys tablosu oluştur.
4. Action içinde kontrol et: Bu key daha önce işlendi mi diye bak.
   Eğer işlendi ise 409 Conflict döndür.
   Eğer ilk kez geliyorsa → işlemi yap ve key’i tabloya kaydet.
5. İsteği tamamla: Siparişi/silme/ödeme işlemini yaptıktan sonra sonucu döndür.

Not: Key’leri veritabanında saklayabilir, Redis gibi hızlı çözümlerle geçici olarak tutabilirsin.

🧹 Şişme Sorunu ve Gerçek Hayat Senaryosu

API’niz her POST isteğinde yeni bir Idempotency-Key üretiyor ve bunlar veritabanında birikiyor. Zamanla bu tablo milyonlarca kayda ulaşabilir.

🎯 Olası Sorunlar

• Veritabanı şişer, disk alanı dolar
• Sorgular yavaşlar, performans düşer
• İşlem çakışmaları ve maliyet artar

🔧 Ne Yapmalısın?

1. CreatedAt alanı ekle:

   public DateTime CreatedAt { get; set; }

2. Eski kayıtları temizle:

   
   public void EskiKeyleriTemizle()
   {
       var eskiKeyler = _db.IdempotencyKeys
           .Where(x => x.CreatedAt < DateTime.UtcNow.AddDays(-3))
           .ToList();
   
       _db.IdempotencyKeys.RemoveRange(eskiKeyler);
       _db.SaveChanges();
   }
         

🛡️ Ne Kadar Süre Saklanmalı?

Not: Temizlik işlemini Hangfire, Windows Task Scheduler veya basit bir Timer ile zamanlayabilirsin.